Πρωτογενῆς Τομέας: Ἀξιοποιοῦμε τήν καλύτερη γωνιά τοῦ πλανήτη!

Ὁ πρωτογενῆς τομέας γιά τήν Ἑλλάδα (Γεωργία, Κτηνοτροφία, Ἀλιεία, Διαχείριση Δασῶν καί Ἐδαφοϋδατικῶν πόρων) εἶναι στρατηγικῆς σημασίας:

• Σπουδαία δυνατότητα δημιουργίας προστιθέμενης ἀξίας καί ἀπασχόλησης στήν οἰκονομία μας, μέ τά ἐξαιρετικά προϊόντα τῆς ἑλληνικῆς γῆς νά μποροῦν νά κυριαρχήσουν στίς παγκόσμιες ἀγορές. Ἡ διατροφική αὐτάρκεια τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ εἶναι παράγοντας ἐθνικῆς ἀνεξαρτησίας καί ἐπιβίωσης.
• Τό πρόσφατο παγκόσμιο lockdown λόγω COVID-19 ἀπέδειξε ὅτι μία ἐπισιτιστική κρίση δέν εἶναι τόσο μακριά ὅσο φανταζόμασταν, μέ κάθε χώρα νά ἐπιδιώκει κατά προτεραιότητα τήν ἐπιβίωση τοῦ δικοῦ της πληθυσμοῦ, ἀποχαιρετίζοντας εὔκολα τήν πολυδιαφημισμένη «εὐρωπαϊκή ἀλληλλεγγύη».
• Ἡ διατήρηση ἱκανοῦ πληθυσμοῦ μας στήν ὕπαιθρο ἀποτελεῖ σημαντικό θεμέλιο γιά τήν ἐθνική μας ἐπιβίωση στό μέλλον.

Ταυτόχρονα, οἱ φυσικές προϋποθέσεις τῆς πατρίδας μας εἶναι μοναδικά εὐνοϊκές:

• Οἱ μοναδικές ἑλληνικές ἐδαφοκλιματικές συνθῆκες καθιστοῦν τά παραγόμενα προϊόντα κυριολεκτικά ὑπερτροφές, μέ ἀντιοξειδωτικές οὐσίες, μέ ὑψηλή διαιτητική ἀξία καί, ὑπό συνθῆκες, μέ θεραπευτικές ἰδιότητες.
• Διαθέτουμε τήν πλουσιότερη χλωρίδα τῆς Μεσογείου ἀλλά καί τῆς Εὐρώπης ἀνά μονάδα ἐπιφάνειας, μέ περισσότερα ἀπό 100 ἐνδημικά αὐτοφυή φυτά τῆς Ἑλλάδας νά μποροῦν νά καλλιεργηθοῦν γιά διατροφικές ἀνάγκες!
• Πάνω ἀπό 1.650 εἴδη καί ὑπο-είδη ἀρωματικῶν καί φαρμακευτικῶν φυτῶν συνιστοῦν ἕνα ἀναξιοποίητο κεφάλαιο αὑτοφυοῦς βλάστησης, μέ ἐξαιρετικές εὐκαιρίες ἐμπορικῆς ἀξιοποίησης μοναδικῶν προϊόντων σχεδόν γιά κάθε τόπο στήν Ἑλλάδα.
• Τό γεωγραφικό ἀνάγλυφο τῆς πατρίδας μας ἀποτελεῖ φυσικό πλεονέκτημα γιά τήν κτηνοτροφία.
• Ἔχουμε τή δεύτερη μεγαλύτερη ἰχθυοπαραγωγή στήν Εὐρώπη μετά τή Βρετανία.

Ὁ πρωτογενῆς μας τομέας ὡστόσο δέν ἐκμεταλλεύεται τά συγκριτικά του πλεονεκτήματα. Ἡ λαμπρή πορεία πού ὄφειλε καί δικαιοῦται νά ἔχει, ἀμαυρώνεται ἀπό διαρθρωτικά προβλήματα καί κακές διαχρονικά πολιτικές στήν πρωτογενῆ παραγωγή ἀλλά καί τή μεταποίησή της. Οἱ κυριότερες  ἀδυναμίες τῆς πρωτογενοῦς μας παραγωγῆς συνοψίζονται στά ἐξής:

• Ἐπαναπαυθήκαμε στήν πανάκεια τῶν εὐρωπαϊκῶν ἐπιδοτήσεων, ἐκχωρώντας τήν εὐθύνη διαχείρισης τῆς παραγωγῆς καί τῆς διατροφῆς μας στούς ἐπιτήδειους τῆς Κοινῆς Ἀγροτικῆς Πολιτικῆς (Κ.Α.Π.) τῆς Εὐρώπης, οἱ ὁποῖοι ἐπέβαλαν δυσμενεῖς κανόνες καί περιορισμούς στή λειτουργία καί δραστηριότητα τοῦ ἀγροτικοῦ μας τομέα.
• Ὑποτιμήσαμε ὡς κοινωνία τήν εἰκόνα καί τήν ἀξία τοῦ νά εἶναι κανείς παραγωγός. Στήν Ἑλλάδα τῆς ἀνεργίας, προσλαμβάνονται ξένοι γιά τίς ἀγροτικές ἐργασίες. Καλλιεργήσιμες περιοχές ἐγκαταλείφθηκαν γιατί μέ λιγότερο κόπο νοικιάζουμε δωμάτια ἤ σερβίρουμε καφέ.
• Οἱ συνεταιρισμοί μας ἔγιναν ἐργαστήρια κομματοκρατίας καί βολέματος συνδικαλιστῶν διαφόρων χρωμάτων χωρίς νά συνεισφέρουν σέ τεχνολογική ἀνάπτυξη, στίς οἰκονομίες παραγωγῆς, στό ἐμπορικό ὅραμα.
• Τά οἰκονομικά τῆς πρωτογενοῦς παραγωγῆς ἔχουν ὑποστεῖ σοβαρές στρεβλώσεις ὑπό τήν πίεση τῶν προδιαγραφῶν καί τοῦ κόστους παραγωγῆς, τῆς μαύρης ἐργασίας, τῆς μικρῆς διαπραγματευτικῆς δύναμης στά δίκτυα διανομῆς, καί τῶν ἀνταγωνιστικῶν πιέσεων ἀπό εἰσαγόμενα ἐντός καί ἐκτός Ε.Ε.
• Ὡς ἀποτέλεσμα τῶν παραπάνω, ἐνώ τό 1981 (ἔνταξη στήν ΕΟΚ), ἡ γεωργία ἀπασχολοῦσε 24% τοῦ ἐργατικοῦ δυναμικοῦ μέ 13 δις εὐρώ θετικό ἰσοζύγιο ἐξωτερικῶν συναλλαγῶν (ἐξαγωγές – εἰσαγωγές ἀγροτικῶν προϊόντων), τό 2019 ἡ γεωργία ἀπασχολεῖ μόλις 12% τοῦ ἐργατικοῦ δυναμικοῦ, μέ 6 δις εὐρώ ἀρνητικό ἰσοζύγιο ἐξωτερικῶν συναλλαγῶν ἀγροτικῶν προϊόντων. Ἡ ἐγκατάλειψη τοῦ πρωτογενοῦς τομέα στήν Ἑλλάδα ΔΕΝ σχετίζεται μέ κάποιον γενικό μετασχηματισμό τῶν οἰκονομιῶν ἤ μέ κάποια γενική φτωχοποίηση τοῦ εὐρωπαϊκοῦ νότου. Ἐνώ, στήν Ἑλλάδα τό 2019 ὁ πρωτογενῆς τομέας ἀντιπροσώπευε μόλις 3,6% τοῦ ΑΕΠ μας, στήν Ἰταλία ἦταν ἀντίστοιχα 15% καί στήν Ἰσπανία 12,2% -χῶρες πού ἔχουν καί βιομηχανία καί ὑπηρεσίες καί τουρισμό.

Ὑποδομές γιά Βιωσιμότητα τῆς Πρωτογενοῦς μας Παραγωγῆς

Ἡ στρατηγική βιωσιμότητα τῆς Πρωτογενοῦς μας Παραγωγῆς σημαίνει ὅτι οἱ νέοι ἄνθρωποι

• θέλουν νά ἀσχοληθοῦν μέ τήν παραγωγή,
• βρίσκουν τούς πόρους, τίς ὑποδομές καί τήν καθοδήγηση,
• ἡ ἐνασχόλησή τους γίνεται μέ ὄρους ἐπικερδεῖς.

Στά πλαίσια αὐτά:

1. Ἡ Πολιτεία πρέπει νά ἐκπονήσει κατάλληλα ἐκπαιδευτικά προγράμματα γιά ὅλες τίς ἐκπαιδευτικές βαθμῖδες ἀλλά καί στά μέσα μαζικῆς ἐπικοινωνίας γιά τό σύνολο τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ, ὥστε νά ἐμφυσήσει τήν ἀγάπη καί τόν σεβασμό στήν ἑλληνική νεολαία γιά αὐτόν τόν «ἄγνωστο», τόν πρωτογενή μας τομέα.
2. Ἄρση τῶν περιορισμῶν τῆς Ε.Ε. γιά μέγιστη παραγωγή στά ἑλληνικά προϊόντα μέ συγκριτικά ποιοτικά πλεονεκτήματα. (Ἐλαιόλαδο, οἶνος, γαλακτοκομικά προϊόντα κλπ). Ἴδρυση κρατικῆς ἀναπτυξιακῆς τράπεζας, γιά τήν ἀποτελεσματική ἄτοκη χρηματοδότηση τοῦ πρωτογενοῦς τομέα (νέων ἀγροτῶν, κτηνοτρόφων, ἰχθυοκαλλιεργητῶν κλπ).
3. Δημιουργία ψηφιακῆς πλατφόρμας τοῦ ΟΑΕΔ γιά εὔρεση ἐποχικῆς ἀγροτικῆς ἐργασίας καί καταπολέμηση τῆς μαύρης ἀνασφάλιστης ἐργασίας.
4. Πλαίσιο συμβουλευτικῆς ὑποστήριξης νέων πού θέλουν νά ἐπενδύσουν ἐπαγγελματικά στήν ἀγροτική παραγωγή.
5. Αὔξηση τῆς ἐμπορικότητας τοῦ πρωτογενοῦς τομέα μέ
   1. μείωση κόστους παραγωγῆς μέ ἐπιδότηση στό ἐνεργειακό κόστος πρωτογενοῦς παραγωγῆς (σήμερα τό 18% τοῦ συνόλου τῶν εἰσροῶν) ἤ στήν ἐνεργειακή αὐτονόμηση.
   2. Θέσπιση ἐλαχίστων τιμῶν χονδρικῆς πώλησης ἀπό παραγωγούς ὥστε νά διασφαλίζεται ἡ κερδοφορία τῆς παραγωγῆς καί ταυτόχρονα νά μειώνεται ἡ διαπραγματευτική πίεση τῶν μεσαζόντων.
   3. Θέσπιση ἐλαχίστων τιμῶν λιανικῆς πώλησης προϊόντων ὥστε νά διασφαλίζεται στόν πελάτη ἡ δυνατότητα προτίμησης τῶν ποιοτικότερων ἑλληνικῶν προϊόντων στή βάση τῆς σχέσης ἀνώτερης ποιότητας/ἐντοπιότητας πρός ἐφάμιλλη τιμή.
6. Πλήρης ἀξιοποίηση τῶν ὑδάτινων πόρων μέ ἀρδευτικά ἔργα ὑποδομῆς γιά τήν συγκέντρωση τῶν ὑδάτων.
7. Ἐνίσχυση τῶν νησιῶν μέ ἐγκαταστάσεις ἀφαλάτωσης θαλασσίου ὕδατος γιά ἀρδευτική χρήση.

Συνεταιρισμοί: Ἀπό τήν κομματοκρατία στό «εὖ συνεταιρίζεσθαι»

Στή χώρα μας τό «δικαίωμα τοῦ συνεταιρίζεσθαι» κατοχυρώθηκε γιά πρώτη φορά στό Σύνταγμα τοῦ 1864. Μόλις 14 χρόνια ἀργότερα εἴχαν φτάσει τούς 5.186. Ὡς ἐξαιρετικά ἐπιτυχημένο μοντέλο, ὅμως, δέν ἄργησε νά προσελκύσει καί πολιτικές παρεμβάσεις ἤδη ἀπό τή δεκαετία τοῦ ’30. Καί αὐτή ἦταν ἡ ἀρχή τοῦ τέλους τους. Οἱ συνεταιρισμοί, σχολιάζουν οἱ ἐρευνητές, «ἔγιναν πρωτίστως μηχανισμοί παραγωγῆς ψήφων καί ὄχι ὑγιεῖς ἐπιχειρηματικές μονάδες. Ἡ ἀναπόφευκτη συνέπεια ἦταν ἡ συσσώρευση γιγάντιων χρεῶν, πού μέ τή σειρά της ὀδήγησε σέ ἀκόμα περισσότερες πολιτικές παρεμβάσεις γιά τή ρύθμισή τους».

Σήμερα, τή στιγμή πού γιά παράδειγμα ὁ ὀλλανδικός κολοσσός τῆς Friesland εἶναι στήν ρίζα του συνεταιρισμός κτηνοτρόφων, στήν Ἑλλάδα μόλις 80 συνεταιρισμοί εἶναι ἔστω κερδοφόροι. Ἐπομένως, θά πρέπει μέ εἰδική νομοθεσία νά κατοχυρωθεῖ πλέον τό «εὖ συνεταιρίζεσθαι».

Ἡ ἀνάπτυξη μονάδων συνεργατικότητας στόν πρωτογενή τομέα σήμερα εἶναι ἀπόλυτη ἀνάγκη, γιά μείωση κόστους, ὀρθολογικές ἐπενδύσεις, διαπραγματευτική ἰσχύ στίς τιμές καί ἰσχυρότερη διανομή, διασφαλίζοντας αὐξημένη μαζική συνεργασία:

• ὀριζόντια μεταξύ τῶν ἀγροτῶν (παραδοσιακοί ἤ νέου τύπου συνεταιρισμοί, ἀγροτικές ἐπιχειρήσεις).
• ὀριζόντια μεταξύ τῶν μεταποιητικῶν ἐπιχειρήσεων (δίκτυα καί clusters).
• κάθετα μεταξύ τῶν ἀγροτῶν καί τῶν μεταποιητικῶν ἐπιχειρήσεων (συμβολαιακή γεωργία, ὑβριδικά σχήματα συνεργασίας μεταξύ συνεταιρισμῶν καί ἰδιωτικῶν ἐπιχειρήσεων).
• μεταξύ ὁλόκληρης τῆς ἀλυσίδας ἀξίας καί τῶν ἐρευνητικῶν κέντρων.

Ἡ ἀνασυγκρότηση καί ἐπανίδρυση συνεταιρισμῶν σέ ὑγιή ἀναπτυξιακή βάση συνεπάγεται:

• Οἰκονομικά κίνητρα γιά συμμετοχή σέ συνεργατικά σχήματα.
• Δημιουργία νομικοῦ πλαισίου πού νά δίνει στούς συνεταιρισμούς τήν εὐελιξία νά καθορίζουν οἱ ἴδιοι, μέσω τοῦ καταστατικοῦ τους, τήν ἐσωτερική ὀργάνωση καί ἐπιχειρηματική κατεύθυνση πού ἐπιθυμοῦν.
• Δημιουργία ἠλεκτρονικῶν ἐφαρμογῶν γιά τή διαχείριση τῆς δραστηριότητας τῶν συνεργατικῶν σχηματισμῶν καί τήν ἐπικοινωνία τῶν μελῶν τους.
• Πρόγραμμα οἰκοδόμησης ἱκανοτήτων γιά τή δημιουργία συνεργατικῶν σχημάτων.
• Δημιουργία προγραμμάτων πού ἐνθαρρύνουν τή συνεργατικότητα καί τήν ἐξωστρέφεια μέ τήν ἀπό κοινοῦ ἀξιοποίηση δικτύων μάρκετινγκ καί ἐμπορίας.

Γεωργία

Προτάσσουμε νέο ἐθνικό μοντέλο γιά τή γεωργική ἀνάπτυξη πού θά θέτει σέ πρῶτο πλᾶνο τόν γεωργό καί τή σχέση του μέ τή γῆ καί τό περιβᾶλλον.

1. Ψηφιοποίηση τῆς γεωργικῆς παραγωγῆς σέ ἕνα πλαίσιο εὐφυοῦς γεωργίας.
2. Ὀρισμός καί καταγραφή γεωγραφικῶν ζωνῶν παραγωγῆς παραδοσιακῶν καί καινοτόμων προϊόντων πρωτογενοῦς παραγωγῆς, ὥστε νά προστατεύεται ἡ ποιότητα μοναδικῶν προϊόντων πού παράγονται σέ ἰδιαίτερες κλιματικές συνθῆκες καί ἀποτελοῦν «σημαία» πολλῶν περιοχῶν τῆς πατρίδος μας.
3. Κεντρικός σχεδιασμός τῆς ἀγροτικῆς παραγωγῆς κατά περιφέρεια μέ γνώμονα τίς πραγματικές ἀνάγκες τῆς οἰκονομίας καί τῆς ἀγορᾶς.
4. Ἀδέσμευτη ἀγροτική πολιτική πού νά ἐξυπηρετεῖ ἀποκλειστικά τά Ἑλληνικά συμφέροντα.
5. Μηχανισμός ἀντιμετώπισης καί διαχείρισης ἐπισιτιστικῶν κρίσεων μέ κατάλληλες ὑποδομές (περιφερειακά ψυγεῖα – ἀποθῆκες)
6. Ἐνίσχυση τοῦ προγράμματος ἀγροτικῆς ἀνάπτυξης, πού ἀφορᾶ στή διαρκή ροή γνώσης καί πληροφορίας στούς ἀπασχολούμενους καί ἰδιαίτερα στούς νέους ἀγρότες, τήν κατάρτισή τους μέ συμβουλευτικές ὑπηρεσίες, συστήματα ποιότητας, βιολογική γεωργία.
7. Λήψη μέτρων γιά τήν καταπολέμηση τῆς μαύρης οἰκονομίας, μέσω φορολογικῶν ἐλαφρύνσεων μέν, ἀλλά καί μέσω τῆς οἰκοδόμησης ἑνός συστήματος ἐλέγχου τοῦ παραγόμενου εἰσοδήματος στή βάση τῶν εἰσροῶν, σέ συνδυασμό μέ τή μηχανογραφημένη γνώση.

Κτηνοτροφία

Ἡ ἀναλογία φυτικῆς καί ζωϊκῆς παραγωγῆς εἶναι γιά τήν Ἑλλάδα 70:30 ἐνώ γιά τήν Εὐρώπη 50:50. Εἰσάγουμε ἀνεπίτρεπτα πολλά κρέατα καί γαλακτοκομικά προϊόντα ἀντί νά τά παράγουμε. Ἡ σχεδόν κατεστραμμένη κτηνοτροφία μας καταγράφει πτώση 30% τόσο στήν παραγωγή γάλακτος ὅσο καί στό διαθέσιμο ζωϊκό κεφάλαιο. Τήν ἴδια στιγμή, σημαντικό πρόβλημα εἶναι ἡ ἑλληνοποίηση καί οἱ ἔλεγχοι σέ ξένα ζῶα καί σφαχτά, ἐνώ καί τά ἐγχώρια σφαγεῖα λειτουργοῦν μέ ἀπαρχαιωμένες τεχνολογίες – ἀπόδειξη τά 139 σφαγεῖα τῆς Ἑλλάδας ἔναντι μόλις 8 τῆς Ὀλλανδίας.

• Παρά τή μειωμένη συμμετοχή τῆς κτηνοτροφίας στόν πρωτογενῆ τομέα, ἡ κορυφαία ἀναλώσιμη εἰσροή (34%) στόν πρωτογενῆ τομέα ἀφορᾶ σέ ζωοτροφές. Κλειδί στήν κτηνοτροφία μας εἶναι οἱ οἰκονομικότερες ζωοτροφές, γιά τίς ὁποῖες θά πρέπει νά ὑπάρξει εἰδικό πρόγραμμα (α) ἐπιδοτήσεων καί (β) ἐγχώριας παραγωγῆς τους.
• Ὑποχρεωτική προμήθεια ἑλληνικῶν κτηνοτροφικῶν καί γαλακτοκομικῶν προϊόντων σίτισης σέ δραστηριότητες πού χρηματοδοτεῖ τό κράτος (νοσοκομεῖα, στρατός, κυλικεῖα σχολείων, ξενοδοχεῖα κοινωνικοῦ τουρισμοῦ, κλπ).

 Ἀλιεία

Ἡ ὑδατοκαλλιέργεια καί κυρίως ἡ ἰχθυοκαλλιέργεια ἔχουν στρατηγικό ἐνδιαφέρον γιά τήν ἀνάπτυξη τῆς ἀλιείας, καθώς σήμερα τό 62% τῆς ἐγχώριας παραγωγῆς ἀλιευτικῶν προϊόντων προέρχεται ἀπό τήν ὑδατοκαλλιέργεια καί μόλις 38% ἀπό τή συλλεκτική ἀλιεία.

Βασική πρόκληση εἶναι ὁ ἄνισος ἀνταγωνισμός μέ τά εἰσαγόμενα προϊόντα τρίτων χωρῶν. Ἡ Ἑλληνική ἰχθυοκαλλιέργεια παράγει κορυφαίας ποιότητας προϊόντα, ἀκολουθώντας αὐστηρές Εὐρωπαϊκές καί ἐθνικές προδιαγραφές (προστασία τοῦ περιβάλλοντος, ὑγεία τῶν ἐκτρεφομένων ὀργανισμῶν, προστασία τοῦ καταναλωτῆ) μέ αὐξημένο κόστος παραγωγῆς. Τό ἀνταγωνιστικό πλεονέκτημα τῆς ποιότητας ὑποβαθμίζεται ἀπό τήν ὑψηλή τιμή.

Καί τό παράδοξο τῆς Ε.Ε. εἶναι ἀφ’ ἑνός ἡ ἐπιβολή πολύ αὐστηρῶν κανόνων παραγωγῆς στούς Εὐρωπαίους ἰχθυοτρόφους, ἀφ’ ἐτέρου ἡ εἰσαγωγή, σέ μερικές περιπτώσεις ἀτελῶς, ἀντιστοίχων προϊόντων τρίτων χωρῶν πού εἶναι ἀπαλλαγμένα ἀπό τό κόστος τῶν αὐστηρῶν πρωτοκόλλων παραγωγῆς.

 Ὀφείλουν νά ὑπάρξουν συλλογικές δράσεις καί ἐκ μέρους τῆς Πολιτείας ὥστε νά ἀναδειχθοῦν τά ἀνταγωνιστικά πλεονεκτήματα καί ἡ ποιότητα τῶν ἑλληνικῶν προϊόντων, καί νά προστατευθεῖ ὁ καταναλωτής ἀπό τά εἰσαγόμενα.