Το παρόν ἂρθρο ἐντάσσεται στήν ἀπάντησή μας στό προσκλητήριο τοῦ ἐκλιπόντος π. Ἰωάννη Ρωμανίδη πρός τούς Ρωμηούς καί τίς Ρωμαίγισσες (ὡς τίς ὀνομάζει ὁ Μακρυγιάννης) νά ἀναλάβουν τόν ἀγώνα γιά τήν ἀνάσταση τῆς Ρωμηοσύνης ἀπό τόν θάνατον, «τόν ὁποῖον ἐπεξειργάσθησαν δι’ αὐτήν».
Ὅλοι διαπιστώνομε γύρω μας μιὰ μεγάλη ὑποστροφή. Ἡ χώρα μας, ἡ κοινωνία μας, τὸ Γένος μας, πορεύεται ἀπὸ κρίση σὲ κρίση, ἀπὸ ἀδιέξοδο σὲ ἀδιέξοδο, ἀπὸ παρακμὴ σὲ παρακμή. Εἶναι τέτοια ἡ ἀπογοήτευση καὶ ἡ ἀπελπισία τοῦ κόσμου ποὺ συχνὰ φτάνομε στὸν μηδενισμό. Λείπει ὁ προσανατολισμός, λείπει ὁ πυρήνας, λείπει ἡ ἀλήθεια τοῦ ποιοὶ εἴμαστε καὶ ποιοὶ μποροῦμε νὰ γίνουμε, λείπει τὸ ὅραμα.
Χρειαζόμαστε ὡς λαὸς ἕνα ὄραμα, ἓνα μεγάλο ὃραμα πού θα μᾶς συνέξει καί πάλι. Ὄχι μιὰν «ἀνάπτυξη», ὄχι μιὰ «βελτίωση», ὄχι μιὰ «διαχείρηση». Ἕνα ὄραμα ὁλοκληρωτικό, ὑπαρξιακό, ἱστορικό, πολιτισμικό. Ἕνα τέτοιο μεγάλο ὄραμα εἶναι τὸ ὅραμα τῆς Ἀνάστασης τοῦ Γένους μας μὲ ἄξονα τὴν Ρωμηοσύνη καὶ τὴν ἐπανένωση τοῦ Ρωμαίικου κόσμου.
Τὸ ὅραμα τῆς Ἀναγέννησης τοῦ Ρωμαίικου εἶναι ἕνα ὄραμα ποὺ δὲν ἐπικαλεῖται μύθους, ἀλλὰ πηγάζει καὶ ἀναδύεται ἀπὸ τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια, τὴν ἐκκλησιαστικὴ μας παράδοση, ἀπὸ τὴν ταυτότητα τοῦ Γένους μας, τοῦ Γένους τῶν Ρωμηῶν – ἐκεῖ ἀκριβῶς ποὺ βρισκόταν ἡ διαφοροποίησή μας, ἡ δύναμη, ἡ ἐνότητα, ἡ οἰκουμενικὴ καὶ ἐσχατολογική μας πρόταση ζωῆς πρὸς τὸν κόσμο.
Ἡ Ρωμηοσύνη ποτέ δὲν ἦταν ἕνας «μονοφυσιτικός» πολιτισμός· πάντα κατέφασκε τὸν κόσμο. Ἡ Ἀναγέννηση τοῦ Ρωμαίικου δὲν εἶναι ἓνα ἰδεατὸ σύνθημα· εἶναι ἕνα στρατηγικὸ σχέδιο τεσσάρων πυλώνων καὶ ταυτόχρονα ἡ μόνη ρεαλιστικὴ ἔξοδος ἀπὸ τὸ ἱστορικὸ μνῆμα ποὺ μᾶς ἐτοίμασαν.
Α΄. Ζύμωση τοῦ Ἑλληνικοῦ λαοῦ μὲ τὴν Ἰδέα τῆς Ρωμηοσύνης
Τὸ πρῶτο καὶ ἀπαραίτητο βῆμα εἶναι ἡ ἀποκατάσταση τῆς μνήμης στὸν λαό μας. Πρέπει νὰ ἐρμηνεύσομε τὴν ἱστορία μας καὶ νὰ προσεγγίσομε τὴν ταυτότητά μας μὲ τὰ δικά μας ἐρμηνευτικὰ κλειδιὰ καὶ ὄχι μὲ τὶς ἀντιλήψεις τῆς Δύσης, τῆς Φραγκίας. Νὰ ξεπεράσομε τὸ ἀποσπασματικὸ μωσαϊκὸ ἀρχαιότητος-νεωτερικότητος καὶ νὰ ξαναβροῦμε τὴν ἰδιοπροσωπία μας στὸν πραγματικό μας πολιτισμό, στὴν Ρωμηοσύνη μας, στὸν ρωμαίικο τρόπο ζωῆς, στὴν ἐκκλησιαστικὴ ἐμπειρία, στὴν οἰκουμενικὴ πολιτεία ποὺ ἔνωνε λαοὺς ἀπὸ τὰ Βαλκάνια ἕως τὴν Μέση Ἀνατολή. Μιὰ ζύμωση τοῦ λαοῦ πνευματική, πολιτική, πολιτιστική καὶ πάνω ἀπὸ ὅλα βιωματική. Ὄχι μόνο μιὰ ἀλλαγὴ νοητική ἀλλὰ μιὰ ἀλλαγὴ βιωματική ποὺ θὰ «σημειωθεῖ» πάνω στὸ σῶμα του, πάνω στὴν ὕπαρξή του, στὴν στάση ζωῆς του, μὲ ἕνα πνεῦμα ἀγωνιστικό, ἡσυχαστικό, ἀσκητικό, δοξολογικό. Ἐγχείρημα δύσκολο, καθὼς ὁ σύγχρονος Ἕλληνας ὄχι μόνο ἀντιλαμβάνεται τὰ πράγματα μὲ δυτικὰ μάτια, ὄχι μόνο συχνὰ φτάνει σὲ σημεῖα μηδενισμοῦ καὶ πλήρους ἀδιαφορίας γιατί ἔχει χάσει τὸ καθ’ ἡμᾶς ἱερό, ἀλλὰ καὶ γιατί ἡ ἴδια ἡ στάση ζωῆς του ἔχει πλέον πολλαπλῶς ἀλλοιωθεῖ, περιπεσοῦσα σὲ μιὰν ἀλυσιτελὴ παθητικότητα καὶ ὑποταγή.
Β΄. Ἡ ζύμωση τῶν κρατῶν επιγόνων τῆς Ἱστορικῆς Ρωμανίας
Οἱ λαοὶ ποὺ ἔζησαν αὐτὴν τὴν κοινὴ παράδοση, τὸν κοινὸ πολιτισμὸ τῆς Ρωμηοσύνης, σήμερα βρίσκονται πολυδιασπασμένοι (κατὰ τὶς ἐπιταγὲς τῶν ἐκάστοτε Μεγάλων Δυνάμεων) σὲ μικρὰ πλήρως ἐλεγχόμενα ἔθνη-κράτη, πολλές φορὲς καὶ μὲ ἐντάσεις μεταξὺ τους. Καὶ ὅμως ὁ κοινὸς ρωμαίικος πυρήνας ὑπάρχει ἀκόμη· στὴν κοινὴ ἱστορικὴ μας πορεία, στὴν κοινὴ μνήμη τῆς πρωτεύουσάς μας Κωνσταντινουπόλεως, στὴν Ὀρθοδοξία μας, στὸ λειτουργικὸ μας ἦθος, στὴν κοινὴ ἀντίληψη τῶν πραγμάτων τῆς ζωῆς. Ἀξίζει τὸν κόπο, στὸ ὄνομα τῆς προστασίας τοῦ ἀνθρώπινου προσώπου, μπροστὰ στὸ πυκνὸ σκοτάδι τῆς πολλαπλῆς ἀνελευθερίας ποὺ ἀπεργάζονται γιὰ ἐμᾶς σὲ οἰκουμενικὸ ἐπίπεδο, νὰ ἑνώσομε καὶ πάλι τὶς δυνάμεις μας. Ἡ Ρωμαίικη παράδοση ποτέ δὲν ἦταν ἐθνικισμός· ἦταν ἀδελφοσύνη στὴν κοινὴ ρωμαίικη πολιτεία.
Ἀπαιτεῖται μακροχρόνια ζύμωση, δημιουργία πολιτικῶν φορέων μὲ ἕνα τέτοιο ὄραμα καὶ πολλαπλὲς οἰκονομικές, πολιτικὲς, πολιτιστικὲς καὶ στρατηγικὲς συνεργασίες. Τελικὸς σκοπός ἡ πολιτικὴ ἐνοποίηση τῶν κρατῶν ἐπιγόνων τῆς ἱστορικῆς Ρωμανίας, ὅποια μορφὴ λάβει τελικὰ· ἀπὸ ἁπλὴ συμμαχία ἀρχικὰ, μέχρι συνομοσπονδία, ὁμοσπονδία ἢ καὶ πλήρη ἕνωση τελικά.
Γ΄. Βοήθεια πρὸς τοὺς Μικρασιατικοὺς πληθυσμοὺς νὰ ἀνακαλύψουν τὴν καταγωγή τους
Ἡ πλειονότητα τῶν σημερινῶν κατοίκων τῆς Μικρᾶς Ἀσίας εἶναι ἐξισλαμισμένοι χριστιανοί, ἐξισλαμισμένοι Ρωμηοί. Οἱ παπποῦδες τους μιλούσαν ρωμαίικα, εἶχαν ἐκκλησίες, βάπτιζαν τὰ παιδιά τους, πολλοὶ ἦταν κρυπτοχριστιανοὶ μέχρι καὶ τὸν 20ὸ αἰῶνα. Τὸ ζήτημα τῆς ταυτότητάς τους ἔχει ἤδη ἀνοίξει μέσα στὴν Τουρκία. Διψοῦν γιὰ ἀλήθεια. Ἀναζητοῦν ρίζες. Ἀνακαλύπτουν ὅτι δὲν κατάγονται ἀπὸ Μογγόλους καὶ Κεντροασιάτες, ἀλλὰ ἀπὸ τοὺς Ρωμηοὺς τοῦ Πόντου, τῆς Καππαδοκίας, τῆς Φρυγίας, τῆς Βιθυνίας, τῶν Βαλκανίων. Ὀφείλομε νά βοηθήσομε αὐτοὺς τοὺς ἀνθρώπους νὰ ἰδοῦν ἀπέναντί τους ὄχι ἐχθρούς, ἀλλὰ τὰ ἴδια τους τὰ ἀδέλφια. Μὲ βιβλία, ἱστοσελίδες, ὀπτικοακουστικὸ ὑλικό, ἡμερίδες, ἐπαφές, φιλία καὶ ἀλήθεια.
Δ΄. Σύνδεση μὲ τὰ ἐκατομμύρια τῶν Ρωμηῶν τῆς Μέσης Ἀνατολῆς καὶ τῆς Διασπορᾶς τους
Οἱ Ρωμηοὶ τῆς Συρίας, τῆς Παλαιστίνης, τοῦ Λιβάνου, τῆς Ἰορδανίας, αὐτοὶ ποὺ ἔμειναν πιστοὶ στὴν Ὀρθοδοξία, εἶναι καὶ αὐτοὶ κομμάτι τοῦ ἴδιου σώματος. Καὶ μαζί μὲ αὐτοὺς καὶ οἱ κοινότητές τους στὴν Διασπορὰ σὲ Ἀμερική, Αὐστραλία, Εὐρώπη καὶ σὲ ὅλον τὸν κόσμο. Εἶναι ἄνθρωποι κατατρεγμένοι καὶ ἀπομονωμένοι γιὰ πολλοὺς αἰῶνες καὶ παρ’ ὅλα αὐτὰ διατήρησαν καὶ διατηροῦν αὐτούσια καὶ ἀναλλοίωτη τὴν αὐθεντικὴ ἱστορικὴ τους ταυτότητα, ἀποτελώντας ἔτσι συνεχῶς γιὰ ὅλους ἐμᾶς τὴν ζῶσα τεκμηρίωση τῆς ἱστορικῆς μας ἀλήθειας. Εἶναι ἀναπόσπαστο κομμάτι τοῦ Ρωμαίικου σώματος καὶ κάθε βοήθεια καὶ συνδρομὴ σὲ αὐτοὺς ἔχει οὐσιαστικὸ νόημα· ἀπὸ τὴν πολλαπλὴ ἐνίσχυση τῶν κοινοτήτων τους μέχρι τὴν χορήγηση σὲ αὐτοὺς καθεστῶτος ὁμογενοῦς.
Ὑπάρχει καὶ ἕνας πέμπτος πυλώνας ποὺ ὅμως δὲν εἶναι ἀκόμη ὁρατός. Καὶ αὐτὸς εἶναι ἡ ἀνάδειξη καὶ πάλι τοῦ πραγματικὰ ρωμαίικου πολιτισμοῦ ποὺ ἀκόμα ὑφίσταται καὶ σιγοκαίει στὰ μύχια τῆς ψυχῆς τοῦ Εὐρωπαίου καὶ Εὐρωγενοῦς ἀνθρώπου, ρωμαίικος πολιτισμὸς αἰῶνες καταπλακωμένος ἀπὸ τὶς βαριὲς ταφόπλακες τῆς Φραγκοσύνης καὶ τῆς ἐπακόλουθης Παποσύνης. Τὰ ἀδιέξοδα θὰ ὁδηγήσουν σὲ ἀναζήτηση καὶ ἡ ἀναζήτηση θὰ καταδείξει τὴν ἱστορικὴ ἀλήθεια καὶ αὐτὴ μὲ τὴν σειρά της τὴν ἀλλαγή. Ὅμως τὰ πράγματα δὲν εἶναι ἀκόμη ὁρατά.
Τέσσερεις λοιπὸν πυλῶνες, τέσσερεις ἄξονες γιὰ τὴν Ἀναγέννηση τοῦ Ρωμαίικου. Ὄχι, δὲν εἴμαστε μιὰ μικρὴ χώρα, μιὰ μικρὴ Ἑλλάδα, μιὰ μικρὴ ὀντότητα. Εἴμαστε ἕνας ὁλόκληρος κόσμος ποὺ ἀναμένει νὰ ξαναβρεῖ τὴν πολυποίκιλτη ἒνθεη ταυτότητά του ἐν ἐλευθερίᾳ πρὸς χάριν τοῦ οἰκουμενικοῦ ἀνθρώπου. Καὶ αὐτὴ ἡ ὁραματικὴ θέση θὰ νοηματοδοτήσει σθεναρὰ τὶς καρδιὲς τοῦ λαοῦ μας στὴν ἀγλαοφανῆ του πορεία πρὸς τὰ ἔσχατα.
Ἰωάννης Κων. Νεονάκης
Ἐπικεφαλῆς Θεματικῆς Ὀμάδας Ρωμηοσύνης τῆς ΝΙΚΗΣ