Η σχέση μεταξύ στρατιωτικής αποτελεσματικότητας και ηθικού του προσωπικού αποτελεί ένα από τα πιο κρίσιμα, και συχνά παραγκωνισμένα, ζητήματα της αμυντικής πολιτικής. Το ηθικό δεν είναι ψυχολογική πολυτέλεια. Είναι θεμέλιο της επιχειρησιακής ετοιμότητας, της εσωτερικής συνοχής και της ανθεκτικότητας των Ενόπλων Δυνάμεων σε βάθος χρόνου. Όταν η πολιτική ηγεσία προχωρά σε μεταρρυθμίσεις χωρίς στρατηγικό συντονισμό, χωρίς θεσμική συνέχεια και χωρίς εθνική προστιθέμενη αξία, τότε η αποδόμηση του θεσμού δεν αποτελεί αφηρημένο κίνδυνο, αλλά μία υπαρκτή και διαβρωτική πραγματικότητα.
Τα τελευταία χρόνια, είναι πλέον έκδηλο ότι η αναθεώρηση της δομής δυνάμεων και ο αμυντικός σχεδιασμός δεν διέπονται από ενιαία στρατηγική, αλλά προχωρούν αποσπασματικά και υπό δημοσιονομικές πιέσεις. Η πρόσφατη αναδιοργάνωση δεν στηρίχθηκε σε αντικειμενική αξιολόγηση της απειλής ή των επιχειρησιακών αναγκών, αλλά υπαγορεύθηκε από την ανάγκη συγκράτησης κόστους, διαχείρισης της υποστελέχωσης και διατήρησης δομών που εξυπηρετούν περισσότερο τη γραφειοκρατική στασιμότητα παρά την αποτρεπτική ισχύ. Είναι χαρακτηριστικό ότι την ώρα που κρίσιμες μονάδες σε ευαίσθητα σημεία της επικράτειας υπολειτουργούν, διατηρούνται υπερτροφικά επιτελεία στο κέντρο. Δεν πρόκειται για ανασυγκρότηση, αλλά για αργή και σιωπηλή διάβρωση του θεσμικού πυρήνα των Ενόπλων Δυνάμεων.
Το στρατιωτικό προσωπικό, που καλείται να υπηρετήσει υπό αντίξοες συνθήκες, βιώνει την έλλειψη θεσμικής στήριξης. Η εμπιστοσύνη στις ηγεσίες, στρατιωτική και πολιτική, έχει υπονομευθεί. Οι συνεχείς εσωτερικές αναδιοργανώσεις, οι συγχωνεύσεις χωρίς αντίκρισμα, η απουσία ξεκάθαρου δόγματος και η έλλειψη κινήτρων εντείνουν ένα αίσθημα απαξίωσης που διαχέεται οριζόντια στο στράτευμα. Η αξιοκρατία αμφισβητείται. Η επαγγελματική προοπτική είναι θολή. Και το πιο ανησυχητικό, οι νέοι απομακρύνονται από τον θεσμό.
Οι στρατιωτικές σχολές παρουσιάζουν μειωμένο ενδιαφέρον, όχι μόνο λόγω των οικονομικών συνθηκών, αλλά κυρίως λόγω της εικόνας που διαμορφώνεται στην κοινωνία, μιας εικόνας απαξίωσης και απόστασης από την πραγματική ζωή. Η παγιωμένη αντίληψη πως «εκεί που σταματάει η λογική αρχίζει ο Στρατός» δεν είναι απλώς ειρωνική, είναι ενδεικτική μιας βαθιάς θεσμικής κρίσης εμπιστοσύνης. Παρά τις τεχνολογικές αναβαθμίσεις και την απόκτηση σύγχρονων οπλικών συστημάτων, ο Στρατός εμφανίζεται να στερείται συνεκτικού δόγματος, διαφάνειας και αξιοκρατίας και κυρίως, στερείται οράματος. Η νέα γενιά δεν βλέπει σε αυτόν προοπτική, ούτε κοινωνική αναγνώριση.
Το πιο ανησυχητικό όμως είναι ότι αυτή η αποδυνάμωση δεν φαίνεται πια να είναι αποτέλεσμα απλής αμέλειας ή ανεπαρκούς σχεδιασμού. Όταν η θεσμική συνοχή διαβρώνεται, όταν οι κρίσεις δεν βασίζονται στην αξία αλλά σε ισορροπίες, όταν η στρατηγική αντίληψη αντικαθίσταται από μικροκομματικά συμφέροντα, τότε προκύπτει εύλογα το ερώτημα. Μήπως αυτή η κατάσταση εξυπηρετεί κάποιους;
Ένας στρατός που αργά αλλά σταθερά υπονομεύεται, με αποψίλωση των επιχειρησιακών μονάδων, με εσωτερική απορρύθμιση, με απομάκρυνση της νεολαίας και ηθική αποκαρδίωση των στελεχών, δεν είναι απλώς αδύναμος. Είναι ευάλωτος. Και ένας ευάλωτος στρατός αποτελεί ιδανικό υπόστρωμα για την υλοποίηση εξωτερικών ή εσωτερικών σχεδίων που ενδεχομένως δεν υπηρετούν το εθνικό συμφέρον.
Η θητεία, ως δεσμός του Στρατού με την κοινωνία, έχει χάσει το νόημα που θα έπρεπε να έχει. Το σοβαρότερο πρόβλημα δεν είναι η διάρκειά της ή οι υποδομές, αλλά η πλήρης απουσία καλλιέργειας του ελληνικού φρονήματος μέσα από την παιδεία. Δεν είναι ότι οι νέοι δεν μαθαίνουν, είναι ότι δεν τους δείχνουμε τι αξίζει να αγαπούν. Αν η στρατιωτική θητεία μετατραπεί σε εργαλείο «προσφοράς» στη δημόσια διοίκηση ή σε λύση για άλλες ελλείψεις, τότε αποκόπτεται από τον κύριο σκοπό της: τη διαμόρφωση εθνικής συνείδησης μέσα από τη δοκιμασία της ευθύνης.
Η σύνδεση αυτών των εξελίξεων με την πολιτική ελίτ είναι αναπόφευκτη. Όταν οι Ένοπλες Δυνάμεις αντιμετωπίζονται ως πεδίο επικοινωνιακής προβολής ή κομματικής επιρροής, όταν η στρατηγική λήψη αποφάσεων γίνεται με όρους μικροπολιτικής και όχι εθνικού σχεδιασμού, τότε ο θεσμός αποσταθεροποιείται. Η στρατιωτική ηγεσία, εγκλωβισμένη σε ένα περιβάλλον σιωπής ή συναίνεσης, συχνά αδυνατεί – θεσμικά ή ηθικά – να απαιτήσει τις αναγκαίες αλλαγές. Το αποτέλεσμα είναι ένας φαύλος κύκλος: αδράνεια, υποτίμηση, απομάκρυνση των ικανών και, τελικά, απώλεια επιχειρησιακής αξιοπιστίας.
Η εικόνα του Στρατού δεν είναι απλώς συμβολική. Επηρεάζει τη συνοχή, την εθνική ασφάλεια και τη διεθνή θέση της χώρας. Σε μια περίοδο γεωπολιτικών εντάσεων, η εσωτερική αποδόμηση αποτελεί στρατηγική απειλή. Η επαναφορά της εμπιστοσύνης απαιτεί ριζική αλλαγή προσέγγισης: από τη διαχείριση στην εθνική στρατηγική.
Η θέση της ΝΙΚΗΣ για μια εθνικά προσανατολισμένη ανασυγκρότηση των Ενόπλων Δυνάμεων θεμελιώνεται στο τρίπτυχο: Εθνική Υπερηφάνεια – Αξιοκρατία – Εθνική Αμυντική Στρατηγική.
Σε αυτό το πλαίσιο προτείνει:
- Αποκατάσταση του εθνικού χαρακτήρα των Στρατιωτικών Σχολών με επαναφορά της υποχρεωτικής κατοχής ελληνικής ιθαγένειας ως αδιαπραγμάτευτης προϋπόθεσης εισαγωγής στις παραγωγικές Στρατιωτικές Σχολές. Η χαλάρωση αυτού του κριτηρίου υπονομεύει τη φυσική και ιστορική σύνδεση του Στρατεύματος με το Έθνος και κινδυνεύει να μετατρέψει τις Ένοπλες Δυνάμεις σε απρόσωπο διαχειριστικό μηχανισμό χωρίς εθνική ταυτότητα ή φρόνημα.
- Απόρριψη της πολυπολιτισμικής διείσδυσης στο δόγμα Εθνικής Άμυνας
με πλήρη απόρριψη κάθε ιδεολογικής προσέγγισης “ανοικτών συνόρων” ή πολυπολιτισμικού συγκρητισμού ως προς τον ρόλο και τη δομή των Ενόπλων Δυνάμεων. Το στράτευμα δεν είναι εργαλείο κοινωνικής ενσωμάτωσης, αλλά ο σκληρός πυρήνας της εθνικής βούλησης και ο τελικός εγγυητής της εθνικής κυριαρχίας. - Δομικές παρεμβάσεις για λειτουργική και ηθική ανασυγκρότηση με ριζική ανασύνταξη του θεσμού των Ενόπλων Δυνάμεων μέσα από τις παρακάτω θεμελιώδεις παρεμβάσεις:
α. Οικονομική και κοινωνική αναβάθμιση του στρατιωτικού επαγγέλματος
- Αξιοπρεπείς απολαβές για όλα τα στελέχη.
- Πλήρης ιατροφαρμακευτική κάλυψη για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.
- Πρόνοιες για στέγαση, μεταθέσεις και εργασιακή σταθερότητα.
β. Επανεθνικοποίηση της αμυντικής βιομηχανίας
- Δημιουργία εγχώριας αμυντικής αυτονομίας.
- Απεξάρτηση από αλλότρια στρατηγικά συμφέροντα και κέντρα σχεδιασμού.
γ. Αποπολιτικοποίηση του στρατιωτικού μηχανισμού
- Διαφάνεια και αξιοκρατία σε κρίσεις και προαγωγές.
- Θέσπιση αντικειμενικών κριτηρίων διοίκησης, απαλλαγμένων από κομματισμό ή προσωπικά δίκτυα επιρροής.
δ. Θεσμική προστασία της στρατιωτικής εκπαίδευσης
- Θωράκιση των στρατιωτικών σχολών από κάθε ιδεολογική ή κομματική παρέμβαση.
- Προώθηση αξιών Πατρίδας, Πίστης και Ευθύνης.
ε. Στρατηγική επένδυση στο ανθρώπινο δυναμικό
- Στήριξη των χαμηλόβαθμων στελεχών και ενίσχυση των κινήτρων για τη νέα γενιά.
- Στρατηγικές αναβαθμίσεις στην εκπαίδευση, σταδιοδρομία και ηγετική εξέλιξη.
Οι Ένοπλες Δυνάμεις δεν ανήκουν στην πολιτική εξουσία, ανήκουν στον λαό. Και η κρίση που τις διαπερνά, δεν αφορά μόνο τη στρατιωτική ετοιμότητα, αλλά την ηθική ενότητα του έθνους.
Το στοίχημα είναι διπλό: Να επανασυνδεθούν οι Ένοπλες Δυνάμεις με τους νέους, και να επανενσωματωθεί το φρόνημα στη στρατηγική σκέψη της Πολιτείας.
Αυτό δεν επιτυγχάνεται με δηλώσεις ή εξοπλιστικά δελτία τύπου. Επιτυγχάνεται με πολιτική βούληση, συνέπεια και στρατηγική σοβαρότητα.
Γεώργιος Νικολάκος
Υπεύθυνος Στρατηγικής Επικοινωνίας ΝΙΚΗΣ