Στις 19 Ιουν 2025 το Λιβυκό Υπουργείο Εξωτερικών, σε μια ίσως όχι αναμενόμενη εξέλιξη, εξέδωσε ανακοίνωση αναφέροντας ότι «επιδιώκει να μετατρέψει την λεκάνη της Μεσογείου σε χώρο συνεργασίας, ειρήνης και κοινής ανάπτυξης μεταξύ όλων των παράκτιων κρατών και ότι οι μονομερείς λύσεις οδηγούν μόνο σε περαιτέρω ένταση». Η ανακοίνωση αυτή ήρθε λίγο μετά την προκήρυξη διαγωνισμού για έρευνες σε νέες θαλάσσιες περιοχές Νοτιοανατολικά της Πελοποννήσου και Νότια της Κρήτης και τη σχετική δημοσίευση που έγινε από την Ελλάδα, στις 12 Ιουνίου, στην Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Η λέξη «μονομερείς» εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στο λεξιλόγιο της εξωτερικής μας πολιτικής το 1987 στην γνωστή Συμφωνία της Μαδρίτης που υπεγράφη μεταξύ Σημίτη και Ντεμιρέλ. Στην συμφωνία αυτή τα δύο μέρη (Ελλάδα και Τουρκία) συμφώνησαν «στη δέσμευση για αποφυγή μονομερών ενεργειών, στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού και στην προθυμία να αποφευχθούν συγκρούσεις που προκύπτουν από παρεξήγηση». Ότι λέει περίπου και η ανακοίνωση του Λιβυκού ΥΠΕΞ, ωσάν κάποιος να τους την υπαγόρευσε.
Η παραπάνω δέσμευση επικαιροποιήθηκε και με την γνωστή Διακήρυξη των Αθηνών «Περί Σχέσεων Φιλίας και Καλής Γειτονίας» που υπεγράφη στις 7 Δεκ 2023 μεταξύ Μητσοτάκη και Ερντογάν. Στην συμφωνία αυτή, ναι μεν δεν υπήρχε η λέξη «μονομερής» αλλά το νόημα ήταν το ίδιο: «Τα Μέρη δεσμεύονται να απέχουν από κάθε δήλωση, πρωτοβουλία, ή ενέργεια που θα μπορούσε να υπονομεύσει ή να απαξιώσει το γράμμα και το πνεύμα αυτής της Διακήρυξης ή να θέσει σε κίνδυνο τη διατήρηση της ειρήνης και της σταθερότητας στην περιοχή τους».
Για να το πούμε απλά: Δεν μπορεί να γίνει τίποτα στο Αιγαίο χωρίς την συμφωνία των δύο μερών, ή καλύτερα χωρίς την συμφωνία της Τουρκίας. Και η καίρια ερώτηση που τίθεται είναι, εάν αυτό αφορά και τα κυριαρχικά μας δικαιώματα που απορρέουν από το Διεθνές Δίκαιο της Θάλασσας.
Αντί απαντήσεως, μπορούμε να θυμηθούμε πόσες ενέργειες σταμάτησαν με αντίδραση της Τουρκίας. Ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτης-Κύπρου, Θαλάσσια πάρκα, ακόμα και ο χάρτης του υποτιθέμενου θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού δεν αναφέρει πουθενά τα όρια της ΑΟΖ αλλά μιλά αόριστα για θαλάσσιες ζώνες. Σε τέτοια όμως σοβαρά θέματα που άπτονται νομικής ερμηνείας δεν μπορείς να μιλάς αόριστα. Πρέπει να μιλάς συγκεκριμένα. Ο όρος θαλάσσιες ζώνες επιδέχεται πολλών ερμηνειών. Μπορεί, π.χ. να είναι θαλάσσιες ζώνες τουριστικού ενδιαφέροντος ή ζώνες συνεργασίας των λαών, ή οτιδήποτε άλλο. Εμείς όμως, όπως σαφώς αναφέρεται και στην επίσημη ιστοσελίδα του Ελληνικού ΥΠΕΞ, έχουμε μόνο μία διαφορά με την Τουρκία και αυτή είναι η οριοθέτηση της ΑΟΖ. Στις όποιες διαπραγματεύσεις δεν μπορεί να περιλαμβάνονται το εύρος των χωρικών υδάτων, ούτε φυσικά να γίνεται συζήτηση για υφαλοκρηπίδα, αφού ως όρος έχει ξεπεραστεί από την ΑΟΖ και κατά δεύτερο λόγο η συζήτηση για υφαλοκρηπίδα εμπίπτει στην επιχειρηματολογία (φαιδρή βέβαια) της Τουρκίας, ότι τα ελληνικά νησιά είναι προέκταση της υφαλοκρηπίδας της Ανατολίας (Μικράς Ασίας) και ως εκ τούτου δεν δικαιούνται ΑΟΖ, αλλά μόνο 6 ν.μ. χωρικά ύδατα.
Σε αυτό το τεράστιο ζήτημα υπεισέρχεται και το θέμα των ονομάτων.
Η Τουρκία βάπτισε το μισό Αιγαίο (συμπεριλαμβανομένων και των ελληνικών νησιών) Γαλάζια Πατρίδα και όπως έχει δηλωθεί ακόμα και από τον Ερντογάν, είναι έτοιμη να την υπερασπισθεί (μάλλον από την ελληνική επεκτατικότητα ή τον ελληνικό μαξιμαλισμό, όπως έχουν δηλώσει και Έλληνες δήθεν ακαδημαϊκοί).
Αντίστοιχα ονόματα ήταν και το «Πατρίδα των Αιθέρων» και το γνωστό «Turkaegean».
Οι ΗΠΑ, πρόσφατα, στο πλαίσιο του οικονομικού «πολέμου», μετονόμασαν τον «Κόλπο του Μεξικού» σε «Κόλπο της Αμερικής» (Gulf of America), θεωρώντας ότι έτσι εξυπηρετείται καλύτερα το εθνικό τους συμφέρον και οι προοπτικές της χώρας στην ευρύτερη περιοχή, ενώ φαίνεται να παίρνει σειρά και ο Περσικός Κόλπος, με πιθανή νέα ονομασία «Αραβικός Κόλπος».
Η Κρήτη είναι νησί στρατηγικής σημασίας, τόσο σε ότι αφορά την γεωπολιτική και στρατιωτική της αξία, όσο κυρίως στις δυνατότητες εκμετάλλευσης υδρογονανθράκων που υπάρχουν στην περιοχή. Εκτιμήσεις από Έλληνες και ξένους επιστήμονες δείχνουν τεράστια κοιτάσματα τα οποία μπορούν να αλλάξουν σημαντικά την οικονομική κατάσταση της Ελλάδος. Συνεπώς, παρά την αδικαιολόγητη καθυστέρηση πολλών ετών, το επίσημο ελληνικό κράτος θα πρέπει να χαράξει μία νέα στρατηγική αξιοποίησης των κοιτασμάτων αυτών. Είναι εθνική ανάγκη και προτεραιότητα.
Πως ονομάζεται όμως η θαλάσσια περιοχή νότια της Κρήτης που κρύβει αυτούς τους πολύτιμους θησαυρούς;
Εάν ανατρέξουμε στα σχολικά βιβλία (Γεωγραφία Ε’ Δημοτικού και Γεωλογία-Γεωγραφία Β’ Γυμνασίου) αλλά σε εκδιδόμενους χάρτες, τουριστικούς οδηγούς και ιστορικούς άτλαντες διαπιστώνουμε ότι η ονομασία που δίνεται είναι «Λιβυκό Πέλαγος».
Ο Πρόεδρος της ΝΙΚΗΣ Δημήτριος Νατσιός, στο πλαίσιο του κοινοβουλευτικού ελέγχου, ζήτησε από τον Υπουργό Εθνικής Άμυνας την θέση του Υπουργείου για την παραπάνω ονομασία. Η απάντηση του ΥΠΕΘΑ ήταν ότι η επίσημη ονομασία είναι Νότιο Κρητικό Πέλαγος και μάλιστα χρησιμοποιείται και σε έντυπους και ηλεκτρονικούς ναυτικούς χάρτες που διαθέτει η Στρατιωτική Υπηρεσία, από τη δεκαετία του 1980. Επίσης η ονομασία αυτή αποτυπώνεται και στο Εθνικό Γεωγραφικό Λεξικό, το οποίο κατατέθηκε από την Ελλάδα στον ΟΗΕ τον Μάιο του 2023 κατά την 3η Σύνοδο της Ομάδας Εμπειρογνωμόνων των Ηνωμένων Εθνών για τα Γεωγραφικά Ονόματα.
Και το ερώτημα που τίθεται είναι γιατί μετά από τόσα χρόνια στους χάρτες των σχολικών βιβλίων εξακολουθεί να αναγράφεται η παρωχημένη ονομασία «Λιβυκό Πέλαγος» και όχι «Νότιο Κρητικό Πέλαγος», ενώ το ίδιο γίνεται και σε εκδιδόμενους χάρτες; Ποια ήταν η μέριμνα και ενημέρωση της Κυβέρνησης για το θέμα αυτό;
Σημειώνεται ότι μετά την εφαρμογή της Συμφωνίας των Πρεσπών, το Υπουργείο Παιδείας προέβη σε άμεση αλλαγή στα σχολικά βιβλία της ονομασίας του κρατιδίου των Σκοπίων από «πΓΔΜ» στο ανιστόρητο «Βόρεια Μακεδονία». Εκεί υπήρξαν αντανακλαστικά.
Ο Αθηναίος φιλόσοφος Αντισθένης έγραψε ότι: «ἀρχή σοφίας ἡ τῶν ὀνομάτων ἐπίσκεψις», θέλοντας να τονίσει τη σημασία της έννοιας των λέξεων για την απόκτηση γνώσεων και άρα σοφίας. Εμείς ως Ελλάδα θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε πολύ βασικά πράγματα για να μπορέσουμε στην συνέχεια να τα υπερασπισθούμε. Ας αρχίσουμε από την ονομασία των θαλασσών μας και στην συνέχεια να ξεκαθαρίσουμε τι σημαίνει θαλάσσιες ζώνες. Έχει πολύ μεγάλη σημασία. Εθνική και υπαρξιακή.
* Ο Ιωάννης Ιντζές είναι Αντιστράτηγος ε.α. απόφοιτος της Σχολής Εθνικής Άμυνας και κάτοχος Μεταπτυχιακού στην «Εφαρμοσμένη Στρατηγική και τη Διεθνή Ασφάλεια». Είναι Διευθυντής του Πολιτικού Γραφείου του Προέδρου της ΝΙΚΗΣ και Επιστημονικός Συνεργάτης στην Βουλή, Υπεύθυνος του Τομέα Εθνικής Άμυνας και τακτικό μέλος του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής.
