Ο τρόπος που βιώνει μεγάλο μέρος της κοινωνίας μας τα Χριστούγεννα δύσκολα θα μπορούσε να αναγνωριστεί ως συνέχεια της ελληνορθόδοξης εμπειρίας που για αιώνες διαμόρφωσε τον συλλογικό μας βίο. Το κατεξοχήν αυτό εκκλησιαστικό και σωτηριολογικό γεγονός μεταλλάχτηκε σε ένα παγκοσμιοποιημένο επεισόδιο, αποσπασμένο από τη θεολογία, την κοινότητα, τον λειτουργικό χρόνο.
Η μνήμη της Ενανθρωπήσεως παραγκωνίστηκε, για να πάρει τη θέση της μία σειρά από αποϊεροποιημένες φιέστες χωρίς Χριστό, χωρίς Γέννηση, χωρίς πνευματικό βάθος, που όμως συνεισφέρουν στον απώτερο σκοπό: τον καταναλωτισμό και την πολιτισμική ομοίωση.
Ας δούμε πώς ενσωματώθηκε αυτή η μεγαλειώδης γιορτή της Χριστιανοσύνης στη λογική της παγκόσμιας αγοράς. Τα χριστιανικά σύμβολα υποχωρούν και τη θέση τους καταλαμβάνουν ανύπαρκτες οντότητες (κόκκινοι Άγιοι Βασίληδες, περίτεχνα και λαμπερά στολίδια στερημένα από κάθε θεολογικό συμβολισμό, «μαγικά» χωρία ουδέτερα ξωτικά, χιονάνθρωποι, φανταστικά τοπία και τόσα άλλα), τα οποία διακινούνται αφειδώς από ψηφιακές πλατφόρμες που εδρεύουν σε κοινωνίες χωρίς χριστιανική παράδοση ή με εντελώς διαφορετικά θρησκευτικά συμφραζόμενα.
Κινεζικές επιχειρήσεις και διαδικτυακές αγορές κατακλύζουν τα σπίτια μας με χριστουγεννιάτικα αντικείμενα, αποδεικνύοντας ότι η εορτή έχει αποσυνδεθεί από το ίδιο το γεγονός της Γέννησης. Έτσι τα Χριστούγεννα παράγονται, εξάγονται και καταναλώνονται καθολικά, ανεξαρτήτως πίστης και θρησκευτικού βιώματος.
Στην ίδια λογική, ακολουθώντας παρά πόδας τον καταναλωτισμό που εξομοιώνει ή οβελίζει ήθη, λειτουργεί και ο δημόσιος χώρος και στην πατρίδα μας. Φωταγωγήσεις, θεματικά πάρκα, εορταστικές κατασκευές που υπάρχουν μόνον ως τουριστικά θεάματα αγνοώντας τη διάσταση που θα έπρεπε να έχουν, αυτή της μνήμης, του πνευματικού νοήματος, της ιερότητας της παράδοσης.
Οι δήμοι συναγωνίζονται σε εικόνα και εντυπωσιασμό έχοντας χάσει εκ προοιμίου το παιχνίδι της εσωτερικότητας. Μετατρέπουν την εορτή σε σκηνικό που συχνά απουσιάζει ακόμη και η στοιχειώδης αναφορά της Γέννησης του Χριστού.
Κάπως έτσι μπορούμε να ερμηνεύσουμε και τη φάτνη των Βρυξελλών. Μία φάτνη χωρίς πρόσωπα, χωρίς τις θεϊκές μορφές, γκροτέσκα και αφαιρετική, για να χωρέσει όλη τη δυτική κουλτούρα της χωρίς όρια συμπεριληπτικότητας και να διαγράψει από τη μνήμη την αφήγηση της Γέννησης.
Το παρήγορο ήταν πως το θρησκευτικό αίσθημα πολλών ανθρώπων εγέρθηκε και διεκδίκησε τις ρίζες του και την πίστη του κάνοντας τις Βρυξέλλες να υποχωρήσουν και να αντικαταστήσουν άμεσα τη φάτνη.
Αυτή η αντίδραση ας γίνει η αρχή για έναν επαναπροσδιορισμό της εορτής και στην πατρίδα μας. Να αναστοχαστούμε πάνω στα νέα Χριστούγεννα που δημιουργήσαμε ή δημιούργησαν για εμάς.
Τα Χριστούγεννα του θεάματος, της ατομικής εμπειρίας, της υποχρεωτικής επιθυμίας που αντικατέστησαν τη συμμετοχή σε μια κοινή τελετουργική πράξη και βίωμα, που μετέτρεψαν την κοινότητα σε ανώνυμο πλήθος, που μοιράζει εικόνες και όχι πνευματικότητα, που μιλά για μια ουδετεροποιημένη αγάπη, ακίνδυνη και απολιτικοποημένη υπαρξιακά, χωρίς να προϋποθέτει μετάνοια, άσκηση ή μεταστροφή.
Μια αγάπη που προσαρμόζεται άνετα στη γλώσσα της διαφήμισης και μιας πολιτικής απόλυτης εξομοίωσης ανθρώπων, λαών, παραδόσεων, θρησκειών και εθίμων.
Ας αναζητήσουμε ξανά το νόημα των ελληνορθόδοξων Χριστουγέννων ως πράξη κριτικής συνείδησης. Να συνδέσουμε την εορτή με τον χρόνο, την κοινότητα, την ταυτότητά μας, την πίστη μας.
Να θέσουμε ξανά στο κέντρο το γεγονός της Εναθρωπήσεως ως ριζική συγκατάβαση του Θεού που προσλαμβάνει την ανθρώπινη φύση για να μας θεραπεύσει από την πτώση.
Να γίνει ο χρόνος που μας οδηγεί στα Χριστούγεννα θεραπεία ψυχής και όχι παρατεταμένη εορταστική περίοδο χωρίς διάκριση, στερημένη από νόημα και καταβύθιση στα μύχια της ψυχής μας.
Σε έναν κόσμο που ιεροποιεί την κατανάλωση και παραγωγή υποκειμένων χωρίς ταυτότητα ας ανατρέξουμε ξανά στα λόγια του Φώτη Κόντογλου. Ας θυμηθούμε πως είναι ὁλότελα ἀκατανόητο» ο Θεός να έρχεται στον κόσμο χωρίς ισχύ και λαμπρότητα, ως ο πιο φτωχός και ασήμαντος.
Μια τέτοια συγκατάβαση δεν αντέχεται από τον θόρυβο, το θέαμα και την επιφανειακή ευθυμία. Αντέχεται μόνο από εκείνες τις ψυχές που μπορούν να σταθούν σιωπηλές απέναντι στο Μυστήριο και να αναγνωρίσουν ότι τα Χριστούγεννα δεν είναι πολιτισμικό γεγονός, αλλά κάλεσμα σε μεταμόρφωση που προϋποθέτει αγάπη με αξίες, κόστος και ευθύνη.
Ανδρέας Βορύλλας
Βουλευτής Β2 Δυτικού Τομέα Αθηνών με τη ΝΙΚΗ