«Δέχομαι τά κόμματα ὡς ἰδεολογίες, γι᾽ αὐτό καί τά σέβομαι. Ἀλλά μισῶ καί ἀποστρέφομαι τό κόμμα ἐκεῖνο, πού τό σύστημά του ἔχει εἴτε ἀθεΐα εἴτε βία».

Μητροπολίτης Γόρτυνος & Μεγαλοπόλεως Ιερεμίας (1)

Ο Θεός είναι αγάπη. Ο Χριστός δίδαξε την αγάπη ακόμη και προς τους εχθρούς και αυτή την αγάπη εφάρμοσε πρωτίστως ο Ίδιος, ενώ ήταν σταυρωμένος, όταν ζήτησε από τον Πατέρα Του να συγχωρήσει τους σταυρωτές Του (Λουκ. 23, 34)!

Η αγάπη αυτή είναι η σπονδυλική στήλη της ζωής και της διδασκαλίας όλων των ορθοδόξων αγίων, ανδρών και γυναικών, διαχρονικά. Ενδεικτικά αναφέρουμε ένα απόσπασμα από τη διδασκαλία δύο αγίων του 20ού αιώνα, που ενέπνευσαν ιδιαίτερα τους ορθοδόξους χριστιανούς της εποχής μας και αγαπήθηκαν απ’ αυτούς, του αγίου Σιλουανού του Αθωνίτη (1866-1938) και του αγίου Ιουστίνου Πόποβιτς (1894-1979):

«Η ψυχή δεν μπορεί να έχει ειρήνη, αν δεν προσεύχεται για τους εχθρούς.

Χωρίς τη χάρη του Θεού, δεν μπορούμε ν’ αγαπούμε τους εχθρούς μας. Το Άγιο Πνεύμα όμως εμπνέει την αγάπη, και τότε η ψυχή λυπάται ακόμη και τους δαίμονες… Σας ικετεύω, δοκιμάστε. Αν κάποιος σας προσβάλει ή σας ατιμάσει ή σας πάρει κάτι από τα υπάρχοντά σας ή και αν καταδιώκει την Εκκλησία ακόμη, προσευχηθείτε στον Κύριο λέγοντας: “Κύριε, όλοι είμαστε πλάσματά Σου. Λυπήσου τους πλανημένους δούλους Σου και κάλεσέ τους σε μετάνοια”…

Αν δεν έχεις αγάπη, τουλάχιστον μην τους διαβάλλεις και μην τους καταριέσαι. Και τότε καλύτερο θα είναι. Αν όμως κάποιος σκέφτεται το κακό για τους εχθρούς του, σημαίνει μάλλον πως κάποιο πονηρό πνεύμα εισήλθε στην καρδιά του και της φέρνει κακούς λογισμούς».

(Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης, από τις σημειώσεις του, που εξέδωσε στο βιβλίο Ο Άγιος Σιλουανός ο Αθωνίτης ο άγιος Σωφρόνιος του Έσσεξ).

«Η τρίτη θεανθρώπινη αρετή [μετά την πίστη και τη νηστεία] είναι η θεανθρώπινη αρετή της αγάπης. Η αγάπη αυτή δεν έχει όρια, δεν ερωτά: ποιος είναι άξιος και ποιος δεν είναι; αλλ’ αγαπά τους πάντες: αγαπά φίλους και εχθρούς, αγαπά αμαρτωλούς και κακούργους, δεν αγαπά όμως τις αμαρτίες τους και τα εγκλήματά τους, ευλογεί εκείνους που καταριούνται και ως ήλιος φωτίζει και τους πονηρούς και τους αγαθούς (Ματθ. 5, 45-46)… Η αγάπη του Χριστού είναι πάντοτε παναγάπη…

Κάτω από το πρίσμα της ευαγγελικής και ιεράς παραδόσεως είναι αντιευαγγελική και αντίχριστη φρικαλεότητα να φονεύεται ο αμαρτωλός λόγω της αμαρτίας. Εν προκειμένω καμία ιερά εξέτασις δε μπορεί να ανακηρυχθεί ιερά. Σε τελευταία ανάλυση, όλοι οι ουμανισμοί φονεύουν τον αμαρτωλό λόγω της αμαρτίας, εξοντώνουν τον άνθρωπο μαζί με την αμαρτία του. Διότι δεν θέλουν το Θεάνθρωπο, ο Οποίος είναι η μόνη σωτηρία του ανθρώπου και από την αμαρτία και από το θάνατο και από το διάβολο».

(Άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς, από το εμβληματικό βιβλίο του Άνθρωπος και Θεάνθρωπος).

Οι άγιοι απόστολοι, στα κείμενά τους που αποτέλεσαν τα βιβλία της Καινής Διαθήκης, είναι επίσης σαφέστατοι στη διδασκαλία της αγάπης προς τους εχθρούς, που είναι η δυσκολότερη μορφή της χριστιανικής αγάπης, γιατί εκ πρώτης όψεως φαίνεται να στρέφεται ενάντια στη φύση μας και στην ανθρώπινη ανάγκη μας να υπερασπιστούμε ό,τι και όποιους αγαπάμε.

«Εὐλογεῖτε τοὺς διώκοντας ὑμᾶς, εὐλογεῖτε καὶ μὴ καταρᾶσθε… Μηδενὶ κακὸν ἀντὶ κακοῦ ἀποδιδόντες. προνοούμενοι καλὰ ἐνώπιον πάντων ἀνθρώπων· εἰ δυνατόν, τὸ ἐξ ὑμῶν μετὰ πάντων ἀνθρώπων εἰρηνεύοντες… Μὴ νικῶ ὑπὸ τοῦ κακοῦ, ἀλλὰ νίκα ἐν τῷ ἀγαθῷ τὸ κακόν» (βλ. προς Ρωμαίους, 12, 14-21).

«μὴ ἀποδιδόντες κακὸν ἀντὶ κακοῦ ἢ λοιδορίαν ἀντὶ λοιδορίας, τοὐναντίον δὲ εὐλογοῦντες, εἰδότες ὅτι εἰς τοῦτο ἐκλήθητε, ἵνα εὐλογίαν κληρονομήσητε» (Α΄Πέτρου, 3, 9).

Ο απόστολος Παύλος εξάλλου διατυπώνει τη θεμελιώδη χριστιανική διδασκαλία ότι το σώμα του ανθρώπου, καθώς γίνεται χριστιανός, είναι ναός του Αγίου Πνεύματος και, όποιος το φθείρει, θα υποστεί φθορά από τον ίδιο τον Θεό (Α΄ Κορινθίους 3, 16-17).

***

Όλα αυτά – και πολλά άλλα – δεν αφήνουν καμία αμφιβολία ότι ένας χριστιανός δεν είναι δυνατόν να αποδέχεται, ως τρόπο συμπεριφοράς ή ως μέσον για να επιτύχει κάτι, ούτε τη βία, ούτε τα βασανιστήρια.

Και η μεν βία ενίοτε γίνεται αναπόφευκτη για την αποτροπή εγκλημάτων ή καταστροφών, την απόκρουση επιθέσεων κ.τ.λ. Και τότε όμως ένας αληθινός άνθρωπος του Θεού θα ασκήσει τη μικρότερη δυνατή βία και δεν θα πάψει να θλίβεται που εξαναγκάστηκε να ασκήσει βία και θα προσεύχεται και για τον εαυτό του και για τους συναδέλφους ή τους συμπολεμιστές του (αν είναι αστυνομικός π.χ. ή στρατιώτης), αλλά και για τους εχθρούς του. Στην αντίθετη περίπτωση, πρέπει να παραδεχτούμε ότι κάνουμε έκπτωση στην αποδοχή της χριστιανικής διδασκαλίας και οφείλουμε να προβληματιστούμε έντονα αν είμαστε όντως χριστιανοί ορθόδοξοι που παίρνουν στα σοβαρά τη διδασκαλία του Χριστού και των αγίων ή όχι.

Αυτό όμως, που κατηγορηματικά δεν μπορεί να γίνει ούτε καν ανεκτό σε καμία περίπτωση, είναι τα βασανιστήρια. Υπενθυμίζουμε ότι ολόκληρη η ιστορία του χριστιανισμού είναι ένα μήνυμα ενάντια στα βασανιστήρια! Η θλίψη που αισθανόμαστε για τον φρικτό βασανισμό του Χριστού και ο αποτροπιασμός, με τον οποίο περιγράφονται στα αγιολογικά κείμενα τα βασανιστήρια, στα οποία υποβλήθηκαν από τους διώκτες τους οι μάρτυρες (ακόμη και γυναίκες και παιδιά), είναι υπεραρκετά για να καταδείξουν ότι ο χριστιανισμός απορρίπτει ασυζητητί τη χρήση βασανιστηρίων! Οσάκις χριστιανοί (είτε ορθόδοξοι, είτε αιρετικοί) έχουν παραβεί αυτό το αξίωμα, είναι φανερό ότι έχουν παραβεί κατάφορα την εντολή του Χριστού και, αντί να γίνονται μιμητές του Χριστού, έγιναν μιμητές των σταυρωτών Του και όμοιοι με τους δημίους και τους βασανιστές των αγίων!

«Καὶ καθὼς θέλετε ἵνα ποιῶσιν ὑμῖν οἱ ἄνθρωποι, καὶ ὑμεῖς ποιεῖτε αὐτοῖς ὁμοίως» (Ιησούς Χριστός, Λουκ. 6, 31).

«ἐν φυλακῇ ἤμην, καὶ ἤλθετε πρός με» (Ματθ. 25, 36).

Για να μην παρεξηγούμαστε, αυτά δεν σημαίνουν ότι δεν θα αμυνθούμε ενάντια σε πιθανούς μελλοντικούς εισβολείς, ούτε ότι απορρίπτουμε τους αγώνες των προγόνων μας για την ελευθερία της πατρίδας μας. Σημαίνουν όμως ότι, ακόμη και στον πόλεμο, αναζητούμε αγωνιστές με χριστιανικό ήθος και δεν μπορούμε να θεωρήσουμε αποδεκτές τη σκληρότητα, τη βαρβαρότητα και την απανθρωπιά, ακόμη κι αν εμφανίζονται σε ανθρώπους που γενικότερα ήταν ήρωες. Δόξα τω Θεώ, έχουμε και λαμπρά παραδείγματα χριστιανικού ήθους σε ήρωές μας για να μιμηθούμε, όπως επίσης και τα παραδείγματα των αγίων μας.

***

Είναι προφανές πώς αυτά μετατρέπονται σε πολιτική θέση: σε ένα πολίτευμα ορθοδόξων χριστιανών δεν μπορεί να γίνει αποδεκτή επ’ ουδενί η χρήση βασανιστηρίων, ούτε η κατάχρηση εξουσίας από κανέναν εκπρόσωπο του νόμου ή της πολιτείας. Και αντιστρόφως: κάθε καθεστώς, που μεταχειρίζεται τη βία ως πολιτική συμπεριφορά και υποβάλλει ανθρώπους και άλλα πλάσματα του Θεού σε βασανιστήρια, απορρίπτεται ασυζητητί από κάθε ορθόδοξο χριστιανό.

Και πώς το διασφαλίζεις αυτό; Είναι απλό: γίνε άνθρωπος του Θεού και δεν θα μπορείς εξ ορισμού να σηκώσεις χέρι πάνω σε κανέναν αθώο, άοπλο, άμαχο, ανυπεράσπιστο άνθρωπο! Και αυτή είναι η λύση και στο πρόβλημα της διαρκώς αυξανόμενης βίας – και μάλιστα εκ μέρους ανηλίκων – που έχει λάβει πλέον διαστάσεις χιονοστιβάδας στη χώρα μας και σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο.

«Εάν είσαι του Χριστού, ταπείνωσε τον εαυτό σου μέχρι του σκώληκος: σάρκωσε τον εαυτό σου στον πόνο του κάθε πονεμένου, στη θλίψη του κάθε θλιμμένου, στο πάθος του κάθε βασανισμένου, στο άλγος του κάθε ζώου και πουλιού» (άγιος Ιουστίνος Πόποβιτς).

Θεόδωρος Ι. Ρηγινιώτης

θεολόγος

Υπεύθυνος της Θεματικής Ομάδας Πολιτισμού της ΝΙΚΗΣ

(1) http://opougis.blogspot.com/2012/10/corpus-christi_23.html