Μετά τις φωτιές τι;

Οι πυρκαγιές του 2023 στην Ελλάδα είναι από τις χειρότερες στην πρόσφατη ιστορία, έχοντας καταστρέψει μέχρι στιγμής περισσότερα από 1.500.000 στρέμματα γης.

Έως σήμερα τουλάχιστον 14 περιοχές Natura 2000 έχουν πληγεί από τις πυρκαγιές, αλλά και τρία Εθνικά Πάρκα, το Εθνικό Πάρκο Δαδιάς-Λευκίμης-Σουφλίου, ο Εθνικός Δρυμός της Πάρνηθας και το Εθνικό Πάρκο Χελμού-Βουραϊκού.  Η Δαδιά, ένας σημαντικός βιότοπος πολλών απειλούμενων προς εξαφάνιση αρπακτικών πτηνών, παγκόσμιας σημασίας, είναι η περιοχή που αποτελούσε τον τελευταίο βιότοπο αναπαραγωγής του μαυρόγυπα στα Βαλκάνια και το βασικό βιότοπο για τη διατήρηση στην Ελλάδα του σχεδόν εξαφανισμένου ασπροπάρη. To Εθνικό Πάρκο Δάσους Δαδιάς – Λευκίμης – Σουφλίου είναι μια από τις σημαντικότερες προστατευόμενες περιοχές σε εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Για να επανέλθει η Δαδιά στην προτέρα κατάσταση,  πρέπει να περάσουν 20 τουλάχιστον χρόνια λένε οι επιστήμονες και τα αρπακτικά πτηνά που ζούσαν εκεί υπάρχει κίνδυνος να εξαφανιστούν. Πέρα από όλα αυτά ο επισκέπτης θα αντικρίσει και κάτι άλλο εξίσου αρνητικό και καταδικαστέο. Κάποιοι  αποψιλώνουν όλη τη φυσική κάλυψη δίπλα από το ποτάμι. Υπάρχει κίνδυνος σε περίπτωση πολεμικής σύγκρουσης να υπάρχει πρόβλημα στην κάλυψη των ελληνικών Ενόπλων Δυνάμεων. Η ΝΙΚΗ θα ερευνήσει τα αίτια αυτής της ενέργειας και αν θα χρειαστεί θα καταφύγει και σε επίσημη καταγγελία.

Και στην Πάρνηθα τι συνέβη; “Σύμφωνα με την ανάλυση δορυφορικών εικόνων Sentinel-2, VIIRS και MODIS η καμένη έκταση ανέρχεται στα 6.433 εκτάρια/64.330 στρέμματα, 47% της οποίας βρίσκεται εντός της Προστατευόμενης Περιοχής Όρος Πάρνηθα”, όπως σημειώνεται. Η οικολογική καταστροφή είναι προφανώς τεράστια.

Ας αναφέρουμε τους βασικούς λόγους, που θεωρούμε ότι αποτέλεσαν την αιτία τόσο μεγάλων καταστροφών από τις πυρκαγιές:

1. Το 1998, 25 χρόνια πριν (!), ο κ. Στέφανος Τζουμάκας, ως υπουργός Γεωργίας, σε συνεργασία με τον Πρωθυπουργό κ. Κωνσταντίνο Σημίτη αποφάσισαν να μεταφέρουν τη δασοπυρόσβεση στην Πυροσβεστική από τη Δασική Υπηρεσία, που ήταν το φυσικό της αντικείμενο και είχε συσσωρευμένη πείρα ενάμιση αιώνα στις δασικές πυρκαγιές, παρά τα προβλήματα που είχε. Σήμερα, η Δασική Υπηρεσία είναι σχεδόν διαλυμένη, οι δε έμπειροι στις φωτιές δασικοί στη σύνταξη. Εάν και όποτε αποφασιστεί να λειτουργήσει, θα πάρει χρόνια να οργανωθεί σωστά το νέο δασοκεντρικό σύστημα. Στις πυρκαγιές οι πυροσβέστες σπανίως μπαίνουν μέσα στα φλεγόμενα μέτωπα. Αυτό κατά 90% το έκαναν οι δασικοί και οι δασοκομάντος, που ήξεραν το δάσος σαν το σπίτι τους.
2. Σύμφωνα με το άρθρο 117 παρ. 3 του Συντάγματος, από τη στιγμή που ένα δάσος καεί, κηρύσσεται υποχρεωτικά αναδασωτέο. Απαγορεύεται ρητά και κατηγορηματικά η χρήση του για οποιονδήποτε άλλο σκοπό πλην της αναδάσωσης. Το «εμπόδιο» αυτό ήρθε να άρει η γνωστή απόφαση 2499/2012 του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία, παρά την κατηγορηματικά αντίθετη διάταξη του Συντάγματος, έκρινε ότι στα αναδασωτέα επιτρέπεται να εγκαθίστανται όχι μόνο ανεμογεννήτριες αλλά και κάθε «έργο το οποίο αποβλέπει την εξυπηρέτηση ανάγκης με ιδιαίτερη κοινωνική, εθνική ή οικονομική σημασία». Δημιουργείται το ερώτημα: Είναι άσχετο οι πολλές φωτιές με τις ανεμογεννήτριες που ξεφυτρώνουν σαν μανιτάρια στις καμένες περιοχές;
3. Η εμφάνιση 117 εστιών φωτιάς στην περιοχή του Έβρου σε χρόνο ρεκόρ δείχνει ότι οι εστίες φωτιάς, αν όχι όλες, οι περισσότερες δεν προέρχονταν από φυσικά αίτια ή από ανθρώπινη αμέλεια, αλλά πιθανόν μπήκαν με κάποιο σκοπό από ντόπιους ή ξένους εμπρηστές, που εκτελούσαν εντεταλμένη υπηρεσία.
4. Το επιτελικό κράτος δεν βρέθηκε έτοιμο για να αντιμετωπίσει τέτοιες καταστάσεις. Το πρόγραμμα προστασίας δασών Αntinero αποδείχτηκε ανεπαρκέστατο και μάλιστα δεν εκτελέστηκε την κατάλληλη εποχή και μάλιστα στην ολότητά του.

Ποιες οι επιπτώσεις των πυρκαγιών;

1. Καταστροφή του 2,5% του πράσινου της χώρας μας.
2. Μείωση τουρισμού στις περιοχές επλήγησαν.
3. Μείωση περιοχών για κυνήγι και άρα μείωση επισκεψιμότητας στις πληγείσες περιοχές.
4. Μείωση βοσκοτόπων.
5. Μεγάλος κίνδυνος για πλημμύρες.  
6. Κάψιμο οικιών και άλλων εγκαταστάσεων.

Τι προτείνουμε:

1. Άμεση ενίσχυση των πληγέντων συμπολιτών μας και επιχειρήσεων ώστε να επανέλθουν στα προ πυρκαγιάς επίπεδα ζωής.
2. Έρευνα από την ΕΥΠ και από άλλους κρατικούς φορείς για τα αίτια χάρη στα οποία προκλήθηκε αυτή η καταστροφή.
3. Άμεση εκτέλεση αντιπλημμυρικών έργων, ιδιαίτερα στην περιοχή του Έβρου, που ο κίνδυνος είναι πολύ μεγάλος.
4. Απαγόρευση βόσκησης στις καμένες περιοχές, καθώς και απαγόρευση αναδάσωσης με τον τρόπο που κλασικά γίνεται. Αναδάσωση μπορεί να χρειαστεί εκεί που για κάποιες αιτίες δεν θα αναπτυχθούν μόνα τους τα δέντρα.
5. Να μη δοθούν άδειες εγκατάστασης Ανεμογεννητριών και φωτοβολταϊκων πάρκων και το μέτρο αυτό να γενικευθεί σε όλες τις καμένες περιοχές της χώρας μας, σε περιοχές που υπάρχουν παρθένα δάση και σε περιοχές natura.
6. Τάισμα αρπακτικών πουλιών και γενικά όλης της πανίδας. Να τοποθετηθούν άμεσα τεχνητές φωλιές. Υπάρχει κίνδυνος τα αρπακτικά να φύγουν προς την γειτονική Βουλγαρία με συνέπεια να χαθούν οι 35.000 επισκέπτες. Ακόμη μπορούν να τοποθετηθούν γέφυρες διαφυγής των άγριων ζώων στην Εγνατία οδό, ώστε τα ζώα να μπορούν να διαφύγουν από τα καμένα σε πιο ασφαλείς περιοχές.
7. Να αρθεί η απαγόρευση θήρας σε ολόκληρο το νομό Έβρου. Κάηκε το 48% του δάσους της Αλεξανδρούπολης, το 28% του δάσους του Δήμου Σουφλίου, ενώ δεν κάηκε καθόλου δάσος από τους δήμους Διδυμοτείχου και Ορεστιάδας. Η ολική απαγόρευση δημιουργεί επιπρόσθετα οικονομικά προβλήματα στους κατοίκους του Έβρου, αφού η θήρα ενισχύει την τοπική οικονομία.
8. Επανασύσταση της Δασικής Υπηρεσίας με τις πλήρεις αρμοδιότητες δασοπροστασίας (πρόληψης) και δασοπυρόσβεσης, που είχε πριν το 1998. Αυτή πρέπει να έχει την κύρια ευθύνη και μαζί της να βοηθάνε, όταν χρειάζεται, το Πυροσβεστικό Σώμα, οι Ένοπλες Δυνάμεις, οι ΟΤΑ και οι εθελοντές, που όλοι αυτοί πρέπει να εκπαιδευτούν με σωστό και ολοκληρωμένο τρόπο.
9. Οι αντιπυρικές ζώνες να έχουν πλάτος 500 μέτρων, χωρίς καμία παρέκκλιση. Μέσα στις αντιπυρικές ζώνες πρέπει να σπαρθεί τριφύλλι για τρεις λόγους. Ο πρώτος, θα βόσκουν τα άγρια ζώα, ζαρκάδια, αγριόχοιροι, με συνέπεια να μην κατεβαίνουν στις πόλεις για αναζήτηση τροφής. Ο δεύτερος λόγος, σε περίπτωση φωτιάς οι καύτρες θα σβήνουν στο πράσινο χαμηλό τριφύλλι και τέλος από μια μακρινή απόσταση θα φαίνεται το σημείο της αντιπυρικής ζώνης πρασίνου.
10. Περαιτέρω ομάδες εθελοντών, αλλά και αρμόδιες υπηρεσίες πρέπει να μπαίνουν στα δάση να τα καθαρίζουν, να απομακρύνουν την καύσιμη ύλη, να φροντίζουν να είναι σε λειτουργία οι δασικοί δρόμοι, να λειτουργούν οι πυροσβεστικοί κρουνοί, να είναι σε λειτουργία οι αντιπυρικές ζώνες.
11. Τα εναέρια μέσα πρέπει να είναι πάντοτε σε ετοιμότητα. Δυστυχώς φέτος πολλά αεροπλάνα βρέθηκαν εκτός μάχης.
12. Εκτός των ανωτέρω, η σύγχρονη τεχνολογία πρέπει να χρησιμοποιηθεί για τον έγκαιρο εντοπισμό των εστιών. Ευφυή συστήματα έγκαιρης πυρανίχνευσης πρέπει να χρησιμοποιηθούν άμεσα σε όσο το δυνατόν περισσότερες δασικές περιοχές. Εδώ που χρειαζόμαστε την τεχνολογία, η κυβέρνηση δεν την χρησιμοποιεί όπως πρέπει.

Η ΝΙΚΗ έχει τη διάθεση να συμβάλει με όλες της τις δυνάμεις στη βελτίωση της ζωής των πληγέντων συμπατριωτών μας, καθώς και στη βελτίωση του καταστραφέντος φυσικού περιβάλλοντος.

Γεώργιος Καλλιντέρης, Δρ Φυσικής, υπεύθυνος Θεματικής Ομάδας Περιβάλλοντος του Δημοκρατικού Πατριωτικού κινήματος ΝΙΚΗ.

Νικόλαος Μαγγίνας, Δασολόγος περιβαλλοντολόγος, MSc στην περιβαλλοντική πολιτική και ολοκληρωμένη ανάπτυξη της υπαίθρου, Δικηγόρος.